سرزمین نخبگان از یاد رفته؛ صادق سپاس بسری که بود؟
روزنامه شرق:
نویسنده: احمدرضا فتحی - جمعه 18 اسفند 1391
صادق سپاس بسری در سال 1310 در روستای مندیل بسر[1] در نزدیکی مراغه چشم به جهان گشود و پس از طی دوران کودکی به همراه خانواده عازم تبریز شد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در آنجا سپری کردد. در سال 1315 در اوج جنگ جهانی دوم با شیوع بیماری وبا در نقاطی از کشور از جمله تبریز پدر ایشان جان به جان آفرین تسلیم کرد و از آن پس تامین مایحتاج خانواده به دوش دکتر سپاس بسری و برادر بزرگوارشان افتاد و ایشان در اوج شور جوانی در کنار تحصیل مشغول به کار شدند. به واسطه هوش سرشار، ایشان به سرعت مقاطع تحصیلی را طی کرده و چوندر ابتدا به نجوم علاقه‌مند بودند، تحصیل خود را در سن 17 سالگی در رشته کیهان‌شناسی دانشگاه تهران آغاز کردند؛ اما متاثر از پدر و تلاش های برادر بزرگوارشان در سن 18 سالگی به تحصیل در دانشکده طب دانشگاه تهران روی آوردند و در سال 1329 موفق به دریافت مدرک خود در رشته پزشکی عمومی شدند. از آن پس به دعوت دانشگاه کالیفرنیا دوره تخصص خود را در رشته مغز و اعصاب آغاز نمودند و در سال 1337 پس از طی دوره فوق تخصص خود در رشته نوروساینس پایان نامه دکتری بیولوژی خود را با عنوان نگرشی بر جراحی های میکروسکوپی با درجه عالی از دست پروفسور بزرگ زمان "پروفسور فابری" دریافت میکند. از آن پس دکتر در دانشگاه آلیزونا مشغول به تدریس میشوند و همزمان به مطالعه در زمینه ریاضیات محاسبات پیچیده در دانشگاه مرکزی برلین آلمان تحت نظر ریاضی‌دان شهیر آلبرت انیشتین نیز می‌پردازند و در این بین با ارائه نظریه بینهایت بودن ذرات در دنیای علمی مطرح میشوند. در سال 1340 نخستین لابراتوار جراحی میکروسکوپی مغز را در آمریکا ابداع می کنند. سرانجام استاد در 1341 به ایران برمیگردند و پس از سال ها دوری از وطن در راستای پیشرفت کشور نخستین کارگاه علوم تجربی پایه‌ای را در ایران درسال 1342 تاسیس می‌کنند و به تدریس در دانشگاه تهران و طبابت در اولین بیمارستان خصوصی ایران به نام "گوهرشاد" که به وسیله خود ایشان و با یاد مادر بزرگوارشان در سال 1343 تاسیس شد مشغول میشوند. در سال 1344 نخستین رصدخانه‌ی نوین ایران و مرکز عدسی‌سازی و اپتیک کاربردی را در دانشگاه تهران تاسیس می‌کنند و در سال 1346 با بانوی بزرگوار، سرکار خانم نورخانی استاد ادبیات در دانشگاه تهران ازدواج می‌کنند. در سال 1349 ایشان کتاب خود را پیرامون «نظریه داروین و پیچیدگی مغز» به چاپ می‌رسانند. در سال 1350 به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران از ایشان تقدیر می‌شود. از آن پس استاد همراه با خانواده عازم آلمان شدند و در دانشگاه عالی بیولوژی آلمان مشغول به تدریس و تحقیق در زمینه‌های گوناگون بودند و به درمان بیماران می‌پرداختند و بسیاری از جراحی‌های مهم و ابتکاری خود را در این دوره انجام دادند و دستگاه‌های بسیاری نیز اختراع کردند.
از آن پس استاد هر ساله برای تدریس هفت ماه در دانشگاه‌های ایران، چهار ماه در دانشگاه سوربُن پاریس و دو ماه باقی‌مانده را هم در دانشگاه ایالتی میشیگان آمریکا مشغول بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با عشق به خودکفایی تمام دارایی‌های خود را در گرو گذاشته و با تهیه وسایل دانشگاهی بیش از 120 دانشجو و استاد را در دانشگاه مشغول به تدریس و تحصیل می‌کنند. در سال 1360 ایشان زیست دوم و سوم دبیرستان را تالیف می‌کنند و در سال 1362 واژه‌نامه تخصصی بیولوژی خود را در دو زبان به چاپ می‌رسانند. در سال 1370 با حضور و بازدید از دبیرستان‌های مطرح تهران (از جمله دبیرستان فرزانگان، علامه حلی، مفید، میزان، صلحا، خواجه‌نصیرالدین طوسی، فرهنگ و ...) ایده تشکیل انجمن‌های علمی دانش‌آموزی را دادند. همزمان در همان سال در کنگره 60 سال زیست ایران به عنوان مرد اول علمی کشور برگزیده شدند و در سال 1371 بزرگترین نشان علمی آلمان «کوماندوذ دولاژیون دونورو افیسیه» به ایشان اهدا می‌شود. ایشان در سال 1375 برنده مدال فناوری و نوآوری در آمریکا شدند. در سال 1377 ایشان رشته نوبنیاد زیست‌شناسی شعاعی با کاربرد فضایی یا همان اس اس بی
(Space Shayeatment Biology) را در دانشگاه تهران بنیان‌گذاری می‌کنند و سبب میشوند بعد از فرانسه، ایران از پیشتازان این دانش باشد. در سال 1385 کتاب‌هایی در زمینه بیوفیزیک و آخرین کتاب خود را با عنوان فیزیک مغز به چاپ می‌رسانند و در سال 1387 سخنرانی بین‌المللی خود را در حضور جمعی از دانشجویان و مفاخر جهان در زمینه نوروساینس (علوم اعصاب) در اتریش برگزار و سرانجام در 7 بهمن 1392 در بیمارستان دانشگاه ژنو هنگام مطالعه قلب در سن 87 سالگی بدرود حیات گفتند و طبق خواسته‌ی خود در روستای مندیل به خاک سپرده شدند. از ایشان بیش از 37 عنوان اختراع و بیش از 130 مقاله علمی و 7 کتاب مرجع و بیش از 23 کتاب علمی به چاپ رسیده است.
http://www.mashregh.ir/article/iran/80&3w432304-0fas3309d324%eq09d/
